Biografia
Magdalena Abakanowicz to artystka rzeźbiarka, która swoją rewolucyjną koncepcją tkaniny oraz rzeźby, jako interpretacji życia, trwale wpłynęła na świat sztuki, inspirując i otwierając nowe możliwości. Jest jedną z najsłynniejszych przedstawicieli sztuki polskiej na świecie.
Przyszła na świat w 1930 roku, w arystokratycznej rodzinie o polsko-rosyjsko-tatarskich korzeniach jako Marta Abakanowicz, jedna z dwóch córek. Jej matka, Helena Domaszowska, pochodziła ze szlachty. Ojciec, Konstanty, był po części Polakiem, po części Rosjaninem i Tatarem, synem generała armii cara Mikołaja II. W czasie rewolucji rosyjskiej uczęszczał do szkoły wojskowej. Początkowo rodzina mieszkała w Falentach, w gminie Raszyn, pod Warszawą. Kiedy Magdalena miała rok, jej rodzina przeniosła się z Falent do posiadłości położonej w Krępie, w gminie Garwolin, również pod Warszawą. W roku 1943, podczas strzelaniny i agresji ze strony żołnierzy hitlerowskiego wojska mama Magdaleny straciła rękę, a w 1944 roku cała rodzina musiała uciekać przed wojskami sowieckimi, bezpowrotnie tracąc cały majątek i przywileje. Te wydarzenia wpłynęły na wyobraźnię Magdaleny stanowiąc w jej dorosłym życiu podstawę do przemyśleń i temat twórczości.
W 1945 roku Abakanowiczowie przenieśli się do Tczewa, gdzie Magdalena uczęszczała do gimnazjum a w 1949 roku Magdalena ukończyła Publiczne Liceum Sztuk Plastycznych w Gdyni i jesienią rozpoczęła studia na PWSSP w Sopocie. Po roku przeniosła się na warszawską ASP. Dyplom na Wydziale Malarstwa w zakresie tkaniny obroniła w 1954 roku. Już na studiach zaczęła wypracowywać swój własny artystyczny język, początkowo poprzez malarstwo na tkaninach aby później, coraz odważniej korzystając z techniki tkactwa, kreować materiał, z którego tworzyła monumentalne, miękie rzeźby. Do tkania struktur i form używała m.in. nici z sizalu, końskiego włosa czy wełny. W 1956 roku Magdalena Abakanowicz wyszła za mąż za Jana Kosmowskiego, inżyniera, z którym spędziła resztę życia. Pierwsza indywidualna wystawa miała miejsce w Kordegardzie w Warszawie, w 1960 roku, gdzie artystka pokazała malowane tkaniny z kompozycjami o motywach kwiatowych i zoomorficznych. Fascynacja naturą, tajemnicą i tak później charakterystyczny dla Magdaleny monumentalizm, już w tych pracach były odczuwalne.
Rok 1962 to debiut Abakanowicz jako rzeźbiarki na Międzynarodowym Biennale Tkaniny w Lozannie, gdzie zaprezentowała „Kompozycję białych form“ – tkaninę zauważoną i docenioną przez jury i krytyków z wielu krajów. Od tego czasu Magdalena brała udział we wszystkich kolejnych edycjach Biennale, aż do 1985 roku. W 1963 roku Magdalena Abakanowicz została zaproszona przez Wiesława Borowskiego do przygotowania wystawy indywidualnej w Galerii Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Na wystawie pokazane zostały nowe tkane gobelíny w coraz wiekszych formatach (2x3m lub 3x5 m). Wówczas zyskały nazwę „abakany“. Od tego czasu termin używany jest jako określenie wszystkich tkanin przestrzennych Magdaleny Abakanowicz.
W 1965 roku, na Biennale Sztuki w Sao Paulo Abakanowicz zdobyła złoty medal w dziedzinie sztuki użytkowej, co trwale zapozycjonowało jej twórczość na arenie nowatorskiej sztuki światowej. Jej Abakany, czyli monumentalne, trójwymiarowe instalacje z tkaniny artystycznej, zostały okrzyknięte rewolucją w tkaninie i w rzeźbie. Stworzyły niezależną przestrzeń a swoją miękką formą, dzięki ułożeniu, fakturze oraz zapachowi pozwalały na bliski, wręcz intymny kontakt z dziełem. W roku 1965 Magdalena Abakanowicz wzięła udział w I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, gdzie pozostawiła na stałe pierwszą wielkoformatową rzeźbę w przestrzeni publicznej jako zapowiedź jej późniejszych podobnych realizacji.
W roku 1965 utworzyła zespół wspólpracujacy przy tkaniu abakanów, a w 1966 roku przeniosła się do pracowni przy al. Stanów Zjednoczonych 16m53/54, w Warszawie.
Lata 60-te i 70-te to imponująca aktywność artystki w tworzeniu tkanych dzieł oraz w pokazywaniu ich światu. W tym czasie naprzemiennie powstały serie pojedynczych dużych Abakanów, kompozycje tkanin tworzących rozległe instalacje, jak też serie rozbudowanych w strukturze i przestrzeni gobelinów i tkanin o mniejszych rozmiarach. Artystka każdą wystawę traktowała jak odrębne dzieło sztuki. Dzieła tworzące wystawy na swój sposób żyły, zmieniały się w zależności od przestrzeni, światła czy układu, tworząc za każdym razem odkrywczą nową przestrzeń, zawłaszczając ją. W każdej tworzac nową całość ale z uniwersalnym przesłaniem. Dlatego dzieła Magdaleny Abakanowicz w każdym miejscu na świecie zachowują swoją prawdę i autentyczność.
Ważną decyzją artystyczną na początku lat 70 było wprowadzenie do ekspozycji lin, potężnych sznurów okrętowych, które dodatkowo rozpierały konstrukcję i tkankę instalacji, wychodząc poza jej strukturę. To był moment, w którym opowieść o świecie wspomnień i dzieciństwa zaczęła rozwijać się i zmieniać w fascynację siłą biologiczną, aby później poprowadzić artystkę w stronę refleksji ezgystencjalnej, pochylenia się nad jednostką.
W latach 70-tych i 80-tych artystka ewoluowała w kierunku interpretacji człowieka jako bytu powiązanego z naturą, ale też nieodpornego na siły destrukcyjne. Ewolucja ta widoczna jest w ogromnym kontraście pomiędzy pierwszym etapem, jakim były Abakany, a rozwijającymi się kolejnymi obszarami poszukiwań. Z jednej strony obfitość struktur, sensualność miękkich tkanin a z drugiej skorupy, zgrzebne figury z workowego płótna, torsy, głowy, gniazda obłych form przypominających kokony czy jaja. W tym czasie rozpoczęła pracę nad figuralnymi i niefiguralnymi dziełami, które otrzymały ogólny tytuł Alteracje, w skład których weszły: Głowy, Postacie siedzące, Plecy, Embriologia. Abakanowicz tworzyła niemal równolegle poszczególne serie, zmieniając skalę i proporcje, wielokrotnie je powtarzając. Proporcje dzieł są różne, tak, jak różne liczbowo są grupy- najliczniejsza Embriologia składa się z kilkuset sztuk. I tak jak Abakanami wcześniej, tak Artystka wypełniała przestrzenie grupami postaci czy znaków, odpowiadając cały czas samej sobie na najważniejsze i najbardziej osobiste pytania.
W latach 1976-1980 powstały Plecy - seria osiemdziesięciu zróżnicowanych w strukturze i proporcjach przedstawień ludzkiego korpusu. Kilka lat później, w latach 1986-1987 powstała seria rzeźb przedstawiających już stojące postaci, zatytułowaną Tłum, z jednostką w formie nagiego, bezbronnego człowieka narażonego na manipulacje i opresje. W międzyczasie rzeźbiarka powróciła także do prac nad strukturami organicznymi, spośród których najlepiej znana jest seria Embriologia, składająca się z kilkudziesięciu jajopodobnych miękkich brył różnej wielkości, rozsypanych w sali ekspozycyjnej Pawilonu Polskiego podczas Biennnale w Wenecji w 1980 roku. Pod koniec lat 80. oraz we wczesnych latach 90. artystka ponownie zmieniła materiał, z którego wykonywała swoje rzeźby i zaczęła stosować na szerszą skalę metale i stopy, takie jak np. brąz, a także drewno, kamień oraz glinę.
W latach 80. Magdalena Abakanowicz reagowała na zachodzące w Polsce przemiany polityczne oraz początek okresu reform w związku z powstaniem NSZZ Solidarność. Gdy w 1981 roku postęp zmian zatrzymało ogłoszenie stanu wojennego, artystka odpowiedziała na to zdarzenie umieszczając jeden ze swoich bezgłowych korpusów w drewnianej Klatce.
W roku 1985 artystka wykonuje Katarsis – wielofigurową kompozycję w plenerze. Trzydzieści trzy monumentalne postacie stanęły w otwartej przestrzeni Parku Sztuki „Spazi d’Arte” w posiadłości należącej do Giuliano Gori, w Fattoria di Celle, w pobliżu Pistoi we Włoszech. Pierwszy zespół rzeźb przeznaczonych do otwartej przestrzeni, odlanych z brązu. Nagie, pozbawione tożsamości korpusy zespoliły się z przyrodą dookoła, tworząc uwrażliwiającą przestrzeń do kontemplacji. Formy Katarsis i ich ustawienie sugeruje rutuał religijny, formę pożegnania się z jakimś etapem, oczyszczenia, odnowy. Po raz pierwszy Magdalena Abakanowicz realizując tak spektakularne dzieło w brązie, świadomie poprzez materiał dała mu gwarancję długowieczności.
W roku 1987 Abakanowicz wykonuje instalację z siedmiu kamiennych kręgów o średnicy 280 cm każdy. Artystka ustawiła kręgi na wzgórzu w Billy Rose Scultpure Garden w Israel Museum, w Jerozolimie. Nazwa instalacji Negev pochodzi od pustyni, na której artystka znalazła potrzebne do realizacji gigantyczne głazy. Białe, nierówno ustawione okrągłe kamienie o prawie trzymetrowej średnicy zapraszają widza pomiędzy siebie i ograniczając widoczność, ściskając niejako prowokują do dotykania chropowatych powierzchni, zmuszają do bezpośredniego kontaktu. Oddziaływanie tej instalacji było tak spektakularne, że artystka realizuje kolejną monumentalną kompozycję w 1988 roku, w przestrzeni otwartej w Seulu, w Korei Południowej. Jako artystka zaproszona do Międzynarodowego Plenerowego Sympozjum Rzeźbiarskiego - imprezy towarzyszącej Igrzyskom Olimpijskim w Seulu – stworzyła tam 10 ogromnych, metaforycznych głów zwierzęcych w kompozycji nazwanej Przestrzenią smoka. W roku 1993 powstaje Przestrzeń umilkłych istnień – zespół 40 figur Pleców odlanych w brązie i ustawionych osobiście przez artystkę w ogrodzie rzeźb City Museum of Contemporary Art w Hiroszimie. Na wzgórzu, które było ostatnim schronieniem ludzi ocalałych po wybuchu atomowym, artystka umieściła obiekty, które, podobnie jak w Katarsis, stały się wspólnie symbolem i swoistym rytuałem pożegnania i nadziei w jednym. Abakanowicz realizowała kolejne rzeźby w dużej skali z brązu, a także cykl Inkarnacje z lat 1985-1987. Inkarnacje, po których powstały Anonimowe portrety to kilkadziesiąt autoportretów i głów zwierzęcych.
Od początku swojej aktywności twórczej Magdalena Abakanowicz zaznacza swoją jedność z naturą i szczególny stosunek do drzew, jako znaku i symbolu życia i trwania. Jednak pierwsze prace wyciosane z pni drzew pt Kadłuby tworzy dopiero w roku 1981, a w latach 1987-89 tworzy cykl Gry wojenne, symbole życia i śmierci, siły i słabości wykonane z leżących, ociosanych i porzuconych pni drzew. Nadaje im charakteru żyjącej istoty, bandażuje metalowymi obejmami, chroni płótnami i jutą, swoją uwagą utrwala i nadaje sens ich istnieniu. Nieustająca potrzeba eksplorowania nowych materiałów skłoniła Magdalenę Abakanowicz, podczas pobytu we Francji w 1983 roku do stworzenia cykli: Sarkofagi i Szklane domy, w których zmierzyła się ze szkłem. Uniwersalny i otwarty umysł twórczy artystki spowodował, że w 1991 roku zaproszono ją do konkursu na projekt urbanistyczny przedłużenia wielkiej osi Paryża w La Défense. Drzewo jako symbol życia posłużyło do stworzenia niezwykle humanistycznego w swoim przesłaniu oraz innowacyjnego inżynieryjnie projektu Architektury Arborealnej. Pomysł przewidywał realizację monumentalnych budynków w kształcie drzew, których wnętrza miały spełniać role mieszkalne i usługowe, a na zewnątrz stać się żywą, zieloną strukturą. Rozwinięciem lub może echem Architektury Arborealnej są w koncepcji i realizacji Rękodrzewa (1992-1993) - odlane w brązie, w proporcjach naturalnych drzew ustawione zostały przez artystkę w przestrzeniach miejskich. W tym samym czasie powstają też metaforyczne postacie zwierząt – kontynuacja i rozwinięcie serii Głów i odpowiedź na grupy/stada ludzkie, wykonane z tej samej materii, wyraźnie i przyjaźnie korespondują z postaciami ludzi. Artystka zdaje się podkreślać jedność i spójność wszystkich współżyjących organizmów na ziemi, łączy je tak poprzez materiał z jakich zostały wykonane. Dodaje postaciom ludzkim zwierzęce głowy, jakby rozwijając symbolicznie myśl o współdziałaniu, uzupełniając słabość i kruchość człowieka siłą zwierząt.. Siła jest w jedności.
Rzeźbiarka jednocześnie kontynuowała temat człowieka, zmieniając materiał. W latach 1990-1991 powstał Tłum z brązu. Ostatni wielki projekt artystki to Agora – kompozycja, która utworzona została ze 106 odlewanych żelaznych figur-gigantow o podobnych kształtach, w ruchu, w dynamicznie kroczącym tłumie. Powierzchnie poszczególnych figur przypominają korę drzew lub pomarszczoną skórę i pozornie podobne i anonimowe, różnią się między sobą, każdy ma swój odrębny charakter. Zespół umieszczony został w Grant Park w Chicago.
Magdalena Abakanowicz zmarła 20 kwietnia 2017 roku, pozostawiając po sobie wyjątkowe zbiory dzieł – świadectwo wydarzeń XX wieku, wojen, politycznych i społecznych nadużyć i w tym kontekście ludzkich zmagań i determinacji w dążeniu do marzeń. A jednocześnie jej twórczość ma w sobie siłę uniwersalnego przekazu, wychodzącą wizjonersko w przyszłość, wskazującą rozwiązania i odpowiedzi na najważniejsze pytania ludzkości.
Przyszła na świat w 1930 roku, w arystokratycznej rodzinie o polsko-rosyjsko-tatarskich korzeniach jako Marta Abakanowicz, jedna z dwóch córek. Jej matka, Helena Domaszowska, pochodziła ze szlachty. Ojciec, Konstanty, był po części Polakiem, po części Rosjaninem i Tatarem, synem generała armii cara Mikołaja II. W czasie rewolucji rosyjskiej uczęszczał do szkoły wojskowej. Początkowo rodzina mieszkała w Falentach, w gminie Raszyn, pod Warszawą. Kiedy Magdalena miała rok, jej rodzina przeniosła się z Falent do posiadłości położonej w Krępie, w gminie Garwolin, również pod Warszawą. W roku 1943, podczas strzelaniny i agresji ze strony żołnierzy hitlerowskiego wojska mama Magdaleny straciła rękę, a w 1944 roku cała rodzina musiała uciekać przed wojskami sowieckimi, bezpowrotnie tracąc cały majątek i przywileje. Te wydarzenia wpłynęły na wyobraźnię Magdaleny stanowiąc w jej dorosłym życiu podstawę do przemyśleń i temat twórczości.
W 1945 roku Abakanowiczowie przenieśli się do Tczewa, gdzie Magdalena uczęszczała do gimnazjum a w 1949 roku Magdalena ukończyła Publiczne Liceum Sztuk Plastycznych w Gdyni i jesienią rozpoczęła studia na PWSSP w Sopocie. Po roku przeniosła się na warszawską ASP. Dyplom na Wydziale Malarstwa w zakresie tkaniny obroniła w 1954 roku. Już na studiach zaczęła wypracowywać swój własny artystyczny język, początkowo poprzez malarstwo na tkaninach aby później, coraz odważniej korzystając z techniki tkactwa, kreować materiał, z którego tworzyła monumentalne, miękie rzeźby. Do tkania struktur i form używała m.in. nici z sizalu, końskiego włosa czy wełny. W 1956 roku Magdalena Abakanowicz wyszła za mąż za Jana Kosmowskiego, inżyniera, z którym spędziła resztę życia. Pierwsza indywidualna wystawa miała miejsce w Kordegardzie w Warszawie, w 1960 roku, gdzie artystka pokazała malowane tkaniny z kompozycjami o motywach kwiatowych i zoomorficznych. Fascynacja naturą, tajemnicą i tak później charakterystyczny dla Magdaleny monumentalizm, już w tych pracach były odczuwalne.
Rok 1962 to debiut Abakanowicz jako rzeźbiarki na Międzynarodowym Biennale Tkaniny w Lozannie, gdzie zaprezentowała „Kompozycję białych form“ – tkaninę zauważoną i docenioną przez jury i krytyków z wielu krajów. Od tego czasu Magdalena brała udział we wszystkich kolejnych edycjach Biennale, aż do 1985 roku. W 1963 roku Magdalena Abakanowicz została zaproszona przez Wiesława Borowskiego do przygotowania wystawy indywidualnej w Galerii Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Na wystawie pokazane zostały nowe tkane gobelíny w coraz wiekszych formatach (2x3m lub 3x5 m). Wówczas zyskały nazwę „abakany“. Od tego czasu termin używany jest jako określenie wszystkich tkanin przestrzennych Magdaleny Abakanowicz.
W 1965 roku, na Biennale Sztuki w Sao Paulo Abakanowicz zdobyła złoty medal w dziedzinie sztuki użytkowej, co trwale zapozycjonowało jej twórczość na arenie nowatorskiej sztuki światowej. Jej Abakany, czyli monumentalne, trójwymiarowe instalacje z tkaniny artystycznej, zostały okrzyknięte rewolucją w tkaninie i w rzeźbie. Stworzyły niezależną przestrzeń a swoją miękką formą, dzięki ułożeniu, fakturze oraz zapachowi pozwalały na bliski, wręcz intymny kontakt z dziełem. W roku 1965 Magdalena Abakanowicz wzięła udział w I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, gdzie pozostawiła na stałe pierwszą wielkoformatową rzeźbę w przestrzeni publicznej jako zapowiedź jej późniejszych podobnych realizacji.
W roku 1965 utworzyła zespół wspólpracujacy przy tkaniu abakanów, a w 1966 roku przeniosła się do pracowni przy al. Stanów Zjednoczonych 16m53/54, w Warszawie.
Lata 60-te i 70-te to imponująca aktywność artystki w tworzeniu tkanych dzieł oraz w pokazywaniu ich światu. W tym czasie naprzemiennie powstały serie pojedynczych dużych Abakanów, kompozycje tkanin tworzących rozległe instalacje, jak też serie rozbudowanych w strukturze i przestrzeni gobelinów i tkanin o mniejszych rozmiarach. Artystka każdą wystawę traktowała jak odrębne dzieło sztuki. Dzieła tworzące wystawy na swój sposób żyły, zmieniały się w zależności od przestrzeni, światła czy układu, tworząc za każdym razem odkrywczą nową przestrzeń, zawłaszczając ją. W każdej tworzac nową całość ale z uniwersalnym przesłaniem. Dlatego dzieła Magdaleny Abakanowicz w każdym miejscu na świecie zachowują swoją prawdę i autentyczność.
Ważną decyzją artystyczną na początku lat 70 było wprowadzenie do ekspozycji lin, potężnych sznurów okrętowych, które dodatkowo rozpierały konstrukcję i tkankę instalacji, wychodząc poza jej strukturę. To był moment, w którym opowieść o świecie wspomnień i dzieciństwa zaczęła rozwijać się i zmieniać w fascynację siłą biologiczną, aby później poprowadzić artystkę w stronę refleksji ezgystencjalnej, pochylenia się nad jednostką.
W latach 70-tych i 80-tych artystka ewoluowała w kierunku interpretacji człowieka jako bytu powiązanego z naturą, ale też nieodpornego na siły destrukcyjne. Ewolucja ta widoczna jest w ogromnym kontraście pomiędzy pierwszym etapem, jakim były Abakany, a rozwijającymi się kolejnymi obszarami poszukiwań. Z jednej strony obfitość struktur, sensualność miękkich tkanin a z drugiej skorupy, zgrzebne figury z workowego płótna, torsy, głowy, gniazda obłych form przypominających kokony czy jaja. W tym czasie rozpoczęła pracę nad figuralnymi i niefiguralnymi dziełami, które otrzymały ogólny tytuł Alteracje, w skład których weszły: Głowy, Postacie siedzące, Plecy, Embriologia. Abakanowicz tworzyła niemal równolegle poszczególne serie, zmieniając skalę i proporcje, wielokrotnie je powtarzając. Proporcje dzieł są różne, tak, jak różne liczbowo są grupy- najliczniejsza Embriologia składa się z kilkuset sztuk. I tak jak Abakanami wcześniej, tak Artystka wypełniała przestrzenie grupami postaci czy znaków, odpowiadając cały czas samej sobie na najważniejsze i najbardziej osobiste pytania.
W latach 1976-1980 powstały Plecy - seria osiemdziesięciu zróżnicowanych w strukturze i proporcjach przedstawień ludzkiego korpusu. Kilka lat później, w latach 1986-1987 powstała seria rzeźb przedstawiających już stojące postaci, zatytułowaną Tłum, z jednostką w formie nagiego, bezbronnego człowieka narażonego na manipulacje i opresje. W międzyczasie rzeźbiarka powróciła także do prac nad strukturami organicznymi, spośród których najlepiej znana jest seria Embriologia, składająca się z kilkudziesięciu jajopodobnych miękkich brył różnej wielkości, rozsypanych w sali ekspozycyjnej Pawilonu Polskiego podczas Biennnale w Wenecji w 1980 roku. Pod koniec lat 80. oraz we wczesnych latach 90. artystka ponownie zmieniła materiał, z którego wykonywała swoje rzeźby i zaczęła stosować na szerszą skalę metale i stopy, takie jak np. brąz, a także drewno, kamień oraz glinę.
W latach 80. Magdalena Abakanowicz reagowała na zachodzące w Polsce przemiany polityczne oraz początek okresu reform w związku z powstaniem NSZZ Solidarność. Gdy w 1981 roku postęp zmian zatrzymało ogłoszenie stanu wojennego, artystka odpowiedziała na to zdarzenie umieszczając jeden ze swoich bezgłowych korpusów w drewnianej Klatce.
W roku 1985 artystka wykonuje Katarsis – wielofigurową kompozycję w plenerze. Trzydzieści trzy monumentalne postacie stanęły w otwartej przestrzeni Parku Sztuki „Spazi d’Arte” w posiadłości należącej do Giuliano Gori, w Fattoria di Celle, w pobliżu Pistoi we Włoszech. Pierwszy zespół rzeźb przeznaczonych do otwartej przestrzeni, odlanych z brązu. Nagie, pozbawione tożsamości korpusy zespoliły się z przyrodą dookoła, tworząc uwrażliwiającą przestrzeń do kontemplacji. Formy Katarsis i ich ustawienie sugeruje rutuał religijny, formę pożegnania się z jakimś etapem, oczyszczenia, odnowy. Po raz pierwszy Magdalena Abakanowicz realizując tak spektakularne dzieło w brązie, świadomie poprzez materiał dała mu gwarancję długowieczności.
W roku 1987 Abakanowicz wykonuje instalację z siedmiu kamiennych kręgów o średnicy 280 cm każdy. Artystka ustawiła kręgi na wzgórzu w Billy Rose Scultpure Garden w Israel Museum, w Jerozolimie. Nazwa instalacji Negev pochodzi od pustyni, na której artystka znalazła potrzebne do realizacji gigantyczne głazy. Białe, nierówno ustawione okrągłe kamienie o prawie trzymetrowej średnicy zapraszają widza pomiędzy siebie i ograniczając widoczność, ściskając niejako prowokują do dotykania chropowatych powierzchni, zmuszają do bezpośredniego kontaktu. Oddziaływanie tej instalacji było tak spektakularne, że artystka realizuje kolejną monumentalną kompozycję w 1988 roku, w przestrzeni otwartej w Seulu, w Korei Południowej. Jako artystka zaproszona do Międzynarodowego Plenerowego Sympozjum Rzeźbiarskiego - imprezy towarzyszącej Igrzyskom Olimpijskim w Seulu – stworzyła tam 10 ogromnych, metaforycznych głów zwierzęcych w kompozycji nazwanej Przestrzenią smoka. W roku 1993 powstaje Przestrzeń umilkłych istnień – zespół 40 figur Pleców odlanych w brązie i ustawionych osobiście przez artystkę w ogrodzie rzeźb City Museum of Contemporary Art w Hiroszimie. Na wzgórzu, które było ostatnim schronieniem ludzi ocalałych po wybuchu atomowym, artystka umieściła obiekty, które, podobnie jak w Katarsis, stały się wspólnie symbolem i swoistym rytuałem pożegnania i nadziei w jednym. Abakanowicz realizowała kolejne rzeźby w dużej skali z brązu, a także cykl Inkarnacje z lat 1985-1987. Inkarnacje, po których powstały Anonimowe portrety to kilkadziesiąt autoportretów i głów zwierzęcych.
Od początku swojej aktywności twórczej Magdalena Abakanowicz zaznacza swoją jedność z naturą i szczególny stosunek do drzew, jako znaku i symbolu życia i trwania. Jednak pierwsze prace wyciosane z pni drzew pt Kadłuby tworzy dopiero w roku 1981, a w latach 1987-89 tworzy cykl Gry wojenne, symbole życia i śmierci, siły i słabości wykonane z leżących, ociosanych i porzuconych pni drzew. Nadaje im charakteru żyjącej istoty, bandażuje metalowymi obejmami, chroni płótnami i jutą, swoją uwagą utrwala i nadaje sens ich istnieniu. Nieustająca potrzeba eksplorowania nowych materiałów skłoniła Magdalenę Abakanowicz, podczas pobytu we Francji w 1983 roku do stworzenia cykli: Sarkofagi i Szklane domy, w których zmierzyła się ze szkłem. Uniwersalny i otwarty umysł twórczy artystki spowodował, że w 1991 roku zaproszono ją do konkursu na projekt urbanistyczny przedłużenia wielkiej osi Paryża w La Défense. Drzewo jako symbol życia posłużyło do stworzenia niezwykle humanistycznego w swoim przesłaniu oraz innowacyjnego inżynieryjnie projektu Architektury Arborealnej. Pomysł przewidywał realizację monumentalnych budynków w kształcie drzew, których wnętrza miały spełniać role mieszkalne i usługowe, a na zewnątrz stać się żywą, zieloną strukturą. Rozwinięciem lub może echem Architektury Arborealnej są w koncepcji i realizacji Rękodrzewa (1992-1993) - odlane w brązie, w proporcjach naturalnych drzew ustawione zostały przez artystkę w przestrzeniach miejskich. W tym samym czasie powstają też metaforyczne postacie zwierząt – kontynuacja i rozwinięcie serii Głów i odpowiedź na grupy/stada ludzkie, wykonane z tej samej materii, wyraźnie i przyjaźnie korespondują z postaciami ludzi. Artystka zdaje się podkreślać jedność i spójność wszystkich współżyjących organizmów na ziemi, łączy je tak poprzez materiał z jakich zostały wykonane. Dodaje postaciom ludzkim zwierzęce głowy, jakby rozwijając symbolicznie myśl o współdziałaniu, uzupełniając słabość i kruchość człowieka siłą zwierząt.. Siła jest w jedności.
Rzeźbiarka jednocześnie kontynuowała temat człowieka, zmieniając materiał. W latach 1990-1991 powstał Tłum z brązu. Ostatni wielki projekt artystki to Agora – kompozycja, która utworzona została ze 106 odlewanych żelaznych figur-gigantow o podobnych kształtach, w ruchu, w dynamicznie kroczącym tłumie. Powierzchnie poszczególnych figur przypominają korę drzew lub pomarszczoną skórę i pozornie podobne i anonimowe, różnią się między sobą, każdy ma swój odrębny charakter. Zespół umieszczony został w Grant Park w Chicago.
Magdalena Abakanowicz zmarła 20 kwietnia 2017 roku, pozostawiając po sobie wyjątkowe zbiory dzieł – świadectwo wydarzeń XX wieku, wojen, politycznych i społecznych nadużyć i w tym kontekście ludzkich zmagań i determinacji w dążeniu do marzeń. A jednocześnie jej twórczość ma w sobie siłę uniwersalnego przekazu, wychodzącą wizjonersko w przyszłość, wskazującą rozwiązania i odpowiedzi na najważniejsze pytania ludzkości.
Fundacja Marty Magdaleny Abakanowicz Kosmowskiej i Jana Kosmowskiego